TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal ve Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı kapsamında yurtdışından Türkiye’ye dönen İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. İmdat As, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Işıl Tulum, Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hasan Demirci, 24 TV’nin canlı yayınlanan “Gündem Dışı” Programına katıldı.
TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, 2010-2018 yılları arasında “Ülkeye Dönüş” adıyla yürütülen Programın, “Nitelikli bilim insanı, araştırmacı neredeyse o değerlidir” denilerek, dünyadaki örneklerin incelendiğini anlattı. Programın yöntemiyle sunulacak imkan ve fırsatların değerlendirildiğini kaydeden Mandal, hem genç hem deneyimli araştırmacıları kapsayacak şekilde programın yeniden tasarlandığını ve 2018 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından o yılki TEKNOFEST esnasında kamuoyuna duyurulduğunu hatırlattı.
“Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı marka değeri oluşturdu”
Lider araştırmacı deyince sadece akademisyen olarak düşünüldüğüne dikkat çeken Prof. Dr. Mandal, programın sadece akademisyenleri kapsamadığını, araştırma merkezlerini ve özel sektörü de içine aldığını belirtti. Mandal, programın kriterlerinin çok üstün nitelikli olduğunu kaydederek, “Amacımız sayı yükseltmek değil. Örneğin, akademik kurumdan gelecekse, dünyadaki ilk 100 üniversitede belli bir dönem deneyiminin olmasını bekliyoruz” dedi. İlk dönemde başvuru sayısının çok yüksek olduğunu, 127 kişinin kabul edildiğini ifade eden Mandal, programın her disiplinden, çok farklı ülkelerden araştırmacıları kapsadığını belirtti. Yurt dışındaki nitelikli beyinlerin Türkiye’ye gelip araştırma yapmalarıyla bilgi transferinin kıymetli olduğunu ama insan yetiştirmenin bilgi transferinden daha kıymetli olduğunu ifade eden Mandal, “Araştırmacılarımız Türkiye’ye geldikten sonra bir altyapı oluştursunlar, aynı zamanda mutlaka yüksek lisans ve doktora düzeyinde en az 5 öğrenci yetiştirmelerini bekliyoruz. Çünkü çarpan etkisi insanla olacaktır” diye konuştu.
Uluslararası Lider Araştırmacılar Programının marka değerini oluşturduğunu vurgulayan Prof. Dr. Mandal, bu dönemde 63 yeni araştırmacının programa katıldığını ifade etti. Programa yeni dahil olan araştırmacıların Ufuk Avrupa Etkinliği’nde Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank tarafından açıklandığını hatırlatan Mandal, Türkiye’ye dönen araştırmacılara sadece maddi destek sunulmadığını, burada bir araştırma iklimi oluşturmalarında ve uyum sürecinde de onların yanında olduklarını belirtti. TÜBİTAK Başkanı Mandal, araştırmacının alışık olmadıkları yöntem ve süreçlerin olduğuna değinerek, kendisinin de bir TÜBİTAK bursiyeri olduğunu hatırlattı ve bu süreçleri yürüten BİDEB ekibine teşekkür etti. Program kapsamında yurtdışından gelen araştırmacılara kendi laboratuvarlarını kurmaları için çekirdek bütçe verildiğini, yurda dönen araştırmacıların ailelerinin masraflarının da karşılandığını, aynı zamanda araştırmacıyı getiren üniversiteye, davet ettikleri araştırmacıya destek verildiğini, 5 öğrencinin 4 yıl boyunca masraflarının karşılandığını yani ekosistemin bir bütün olarak değerlendirildiğini ifade etti.
Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı insan kaynağı, projeler ve uluslararası yeni fon kaynakları getiriyor
Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı’nın, Avrupa Birliği Komisyon düzeyinde örnek bir model olduğunu belirten Mandal, “Gelen arkadaşlarımız sadece ulusal değil uluslararası fon da getiriyorlar ülkemize. Hem Türkiye’deki özel sektörden hem de yurt dışındaki diğer fonlardan alabiliyorlar. Ufuk 2020 Programında ilk kez programa ödemiş olduğumuzdan daha fazla bir rakam aldık. Ufuk Avrupa’ya en hızlı katılan ülke olduk. 2021 Ufuk Avrupa ilk başvuruları sonuçlandı. Başarı oranımız yüzde 20’lere yakın; Avrupa’nın üzerindeyiz.” diye konuştu. Geçtiğimiz hafta, Türkiye’den 2 vakıf, 4 devlet üniversitesinden toplam 6 araştırmacının Avrupa Araştırma Konseyi (ERC)’den 11.3 milyon avro fon aldığını hatırlatan TÜBİTAK Başkanı, “Bunları bizim insanlarımız yapıyorlar. Bu arkadaşlarımızdan birisi de Uluslararası Lider Araştırmacılar Programından. Program bir taraftan insan kaynağı, bir taraftan projeler ve bir taraftan da uluslararası yeni fon kaynakları getirerek üretken hale gelmeye başladı.” dedi.
Uluslararası Lider Araştırmacılar Programının hemen takibinde Ulusal Lider Araştırmacılar Programının başlatıldığını kaydeden Mandal, 2020 yılından itibaren söz konusu programın benzer fırsatlarla yürürlüğe girdiğini belirtti. Uluslararası ve Ulusal Lider Araştırmacılar çağrılarının ikinci çağrılarının beraber yürütüldüğünü, gelecekte de bu şekilde devam edeceğini söyleyen Prof. Dr. Mandal, lider araştırmacı olabilecek bilim insanlarımızın da benzer programlar kapsamında destekleneceğini, ERC’ye başvurabilmeleri için özel desteklerle hazırlanacaklarını belirtti.
Türkiye’deki Ar-Ge faaliyetleri hakkında bilgi veren Mandal, ülkemizin geçmişte teknolojiyi takip eden, araştırmada kapasite geliştiren bir ülke olduğunu, son yıllarda ülkemizin ekosistemde kendi modelini oluşturduğunu belirtti. İlgili paydaşların bir anda bir araya gelip, imece usulüyle birlikte çalışıp birbirlerinden öğrendikleri bir modeli hayata geçirdiklerini ifade eden Mandal COVID-19 Platformunun, müsilaj ve deprem çalışmalarının bu yaklaşımla yürütüldüğünü ifade etti. Mandal, bu yaklaşımdan çıkan ürünlere yerli solunum cihazını, TOGG’u ve İHA’ları örnek verdi.
“Gençleri daha fazla cesaretlendirmeye başladık”
TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal son 3-4 yıl içinde gençlerde teknolojiye karşı büyük bir ilgi oluştuğunu vurgulayarak “Ya tüketen ya da teknolojiyi geliştiren olacaksınız. Artık gençlerimiz teknolojiyi üreten ve geliştiren kişiler olma yolunda ilerliyor. TEKNOFEST’te bunun en güzel örneklerini görüyoruz. Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan da bunu vurgulamak için “TEKNOFEST kuşağı” ifadesi kullandı. 2018’de TEKNOFEST’e başladığımızda gençler önlerine sunulan fırsatları gördü ve daha da cesaretle “Ben de yapabilirim” demeye başladı. Biz de gençleri daha fazla cesaretlendirmeye başladık. Ben de sahada onlarla bunu deneyimliyorum.” dedi.
TÜBİTAK’ın sadece üniversite değil, lise hatta ortaokul öğrencilerine yönelik destekleri olduğunu belirten Mandal, bu desteklere ve düzenlenen yarışmalara başvurunun her sene katlanarak arttığına işaret etti.
“Her katıldığımız uluslararası olimpiyattan madalya ile dönüyoruz” diyen Mandal, öğrencilerin Deneyap atölyelerine olan ilgisini hatırlatarak Deneyap Atölyelerinin sayısının yıl sonu 81 ilde 100’e ulaşacağını kaydetti.
Prof. Dr. Mandal, “Kendi çocuklarıma sunduğum imkanlara bakıyorum ve şu anda gençlere sunulan imkanlara bakıyorum. Şu anda durum mükemmel, ancak gençlerimiz daha da iyisine layık” ifadelerini kullandı.
“Öğrenciler her yaptıkları çalışmada toplumu, insanı merkeze alıyor”
Vakit buldukça öğrencilerin davetlerine yanıt vererek fuarlara ve kariyer günlerine katıldığını belirten Mandal, “Adana’da öğrencilerin sergilerine bakınca toplum boyutunu bizden daha fazla önde tuttuklarını gördüm. Her yaptıkları çalışmada toplumu, insanı merkeze alıyorlar, üstelik bizden daha fazla. Bu bakış açısı gelecekte sorun çözmek için çok katkı sağlayacak.” değerlendirmesinde bulundu. Mandal, “onlar desteklenmek istiyorlar, destek verilince çok daha iyi işler yapacaklar” dedi.
TÜBİTAK’ın Stajyer Araştırmacı Burs Programı-STAR’dan çok önemli değerler çıktığına dikkat çeken Mandal, “Bu arkadaşlarımız doktora seviyesine gelince sorunları çözecek noktaya gelecekler. Özgüvenleri yüksek bakış açıları çok farklı… Ben gençlere güveniyorum onlar gelecekte teknoloji tasarlayan üreten olacak sorun çözen olacaklar” ifadelerini kullandı.
“Biz kurum olarak çocuklara yerinde ulaşmak amacındayız” diyen Mandal, “sadece Ankara, İstanbul gibi büyük şehirlerde değil Türkiye’nin dört bir yanında öğrencilere ulaşıyoruz. Onların heyecanına ortak oluyoruz. Ben de onlarla heyecanlanıyorum ve onları teşvik ediyorum. Aslında ülkemizin her şehrinde mini TEKNOFEST’ler yapılıyor oralarda da rekabet oluşuyor.” diye konuştu.
TEKNOFEST’te yarışma sayısının 40’a çıktığını belirten Mandal, “Yarışmaya giren takım sayısı gecen sene 200 binlerdeydi, bu sene 500 bine çıktı. ‘Teknolojiyi daha iyi yapabilirim’ demeye cesaretleri var biz o cesareti artırmalıyız. ” değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Hasan Mandal TÜBİTAK’ın girişimcilere yönelik destek programlarında da bahsederek “Girişimci tanımlı haldeydi, diploma notuyla tanımlıyorduk. Bazıları hızlıca girişimci olmak istiyor. Sonra dedik ki lisans ve ön lisans da, açık öğretim de okuyan da girişimci olabilir. Girişimcinin tanımını genişlettik. BİGG marka haline gelen desteğimiz, girişimci planını yapıyor, biz ona destek veriyoruz hibe olarak”
“Birçok ülkeden Türkiye’deki teknolojik girişimlere yatırım yapmak için geliyorlar”
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Sanayi Strateji Belgesi 2023’te 10 Turcorn hedefi koyduğunu ancak bu sayının artacağını kaydetti.
TÜBİTAK Başkanı, Türkiye’deki girişimcilerin önceden birbirine benzer yatırımlar yaptığını ancak artık farklı yatırımlar yapıldığını ve yurtdışından yatırım aldığını vurgulayarak “Cazibe merkezi haline geliyoruz. Birçok ülkeden Türkiye’deki teknolojik girişimlere yatırım yapmak için geliyorlar. Biz buna ayak uydurma gereği duyuyoruz. Programlarınızı buna göre düzenliyoruz. Sistem artık tersten işliyor.” dedi.
“Gelecekte sorunlar çok daha karmaşık olacak ve bilim insanları bu sorunlara çözüm bulmak için çok disiplinli ve insan odaklı olmalı.” vurgusu yapan Mandal, “Bunların çözümü bilim temelli bilgi üretiminden geçiyor ve bunu yapacak insan gerekli. O nedenle insana yatırım önemli. Türkiye’nin takip edilen olması için daha fazla bilim temelli bilgi üretmemiz gerek. Milli Teknoloji Hamlesi, teknolojiyi kendimiz üretmemiz, teknolojide bağımsızlık demek.” ifadelerini kullandı.
İnsan kaynağının merkezde olması gerektiğini kaydeden Mandal, “TEKNOFEST gençlerinin istekleri bizim için sorumluluk oluyor. Gelecekte Türkiye çok daha fazla bilgi üretiyor olacak.” dedi.
Uluslararası Lider Araştırmacılar Programı kapsamında yurda dönen İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. İmdat As, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Işıl Tulum ve Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hasan Demirci de programda yurda dönüş motivasyonlarını, yürüttükleri projeleri anlattı.
25.03.2022