19
B
ilkent Üniversitesi’nden Doç. Dr. Pınar Duygulu ve ekibi,
Osmanlıca belgelere daha kolay ulaşılması için ARDEB
destekli projeyi hayata geçirdi. Proje hakkında bilgi ve-
ren Dr. Duygulu, projenin araştırmacılar için büyük öneme
sahip olduğunu belirtti. Duygulu,“Çeşitli arşivlerde saklanan
çok sayıda Osmanlıca eser ve belge sadece ülkemizdeki de-
ğil diğer ülkelerdeki ilgili araştırmacılar için de büyük önem
taşımaktadır. Ancak kötü saklama koşulları ve zamana bağlı
aşınmalar arşivlerdeki bu çok değerli metinlerin bir kısmını
erişilemez hale getirmiştir. Bu mirasın korunabilmesi ama-
cıyla metinlerin sayısallaştırılması çalışmaları son yıllarda bü-
yük önem ve hız kazanmıştır. Ancak, sayısallaştırılmış metin-
ler çoğunlukla resim olarak saklandığı için erişim çok kısıtlı
kalmakta, sadece birkaç belirleyici kayıt kelimesi ile (yazar
adı, tarih vb.) metinlere ulaşılabilmektedir. Metinlerin içeri-
ğine ancak uzman kişiler tek tek okuyarak erişebilmektedir.
Çevrim yazılarının erişilebildiği durumlarda bile metinlerin
analizi yine sadece uzman kişiler tarafından büyük emek
harcanarak yapılabilmektedir. Osmanlı metinlerinin oto-
matik analiz ve erişimini sağlayacak bir sistem, hem uzman
kişilere araştırmalarında yardımcı olacak hem de çok daha
geniş bir kitlenin bu arşivlere ulaşmasını sağlayacaktır” dedi.
Doç. Dr. Duygulu, projeyle, Osmanlı metinlerinin görsel ve
metinsel analiz ve erişimini gerçekleştirmeyi ve bu sayede
metinler üzerinde çalışmalar yapan araştırmacılara kolaylık
sağlamayı hedeflediklerini belirtti. Duygulu, “Projeyi, farklı
konularda uzmanlaşmış olan Bilkent Üniversitesi Bilgisayar
Mühendisliği Bölümü'nden Prof. Dr. Fazlı Can, Tarih Bölü-
mü'nden Yrd. Doç. Dr. Mehmet Kalpaklı ve Bilgisayar Mü-
hendisliği Bölümü'nden araştırma asistanları Hande Adıgü-
zel, Damla Arifoğlu, Ethem F. Can, Ceyhun Karbeyaz, Bilge
Köroğlu ve Emre Şahin tarafından gerçekleştirdik” dedi.
Doç. Dr. Duygulu, bugüne kadar Osmanlıca metinler
üzerinde çalışan araştırmacıların bilgisayar teknolojisinin
getirdiği kolaylıklardan yeterince faydalanmadıklarını be-
lirtti. Duygulu, bu projede Osmanlıca olarak hem harf dev-
riminden önce basılmış hem de el yazması olarak on beşinci
yüzyıldan itibaren kaleme alınan ve yazma eser kütüphane-
lerinin karanlık raflarında araştırmacıları bekleyen tarihsel
metinlerin üzerinde örnek çalışmalar yaptıklarını söyledi.
Projenin, alanında yapılan bu kapsamdaki ilk çalışma ol-
duğunu ifade eden Duygulu, “Arşivlerimizdeki çok sayıda
eser bu projenin ortaya koyduğu açılımlarla dünyadaki uz-
manların kolayca ulaşmalarına, tahlil, mukayeseli inceleme
ve sosyal ağ analizleri gibi tarih ve edebiyat tarihi alanındaki
yeni araştırma yaklaşımlarıyla kullanmalarına olanak sağla-
yacaktır ” diye konuştu.
Proje ile dünya tarihi ve kültürel mirasının önemli hazi-
nelerinden Osmanlı metinlerinin korunması ve geleceğe
aktarılması konusunda önemli adımlar atıldığını söyleyen
Duygulu, “Bu çalışmada özellikle divanlar ele alındı. Edebi-
yat ve tarih konusunda araştırma yapan herkesin kullana-
bileceği etkin erişim sistemlerinin geliştirilmesinin yanında,
veri madenciliği teknikleriyle metinsel ve görsel analiz saye-
sinde mazmunlardan rediflere Divan Edebiyatı’nda önemli
birçok kavramın otomatik olarak bulunması sağlandı. Evliya
Çelebi’nin Seyahatnamesi’nden Fuzuli’nin Leyla ile Mecnûn
mesnevisine kadar uzanan geniş bir çerçevedeki belgeler
üzerinde çalışma yapıldı” diye sözlerini tamamladı.
TÜBİTAK desteğiyle, Osmanlıca belgelere metinsel ve görsel erişimin kolaylaştırılmasına yönelik çalışmalar
yapıldı. Veri madenciliği teknikleri kullanılarak yapılan çalışmalarda, yeni bilgilerin keşfedilmesi ve mevcut
belgelere görsel özelliklerinden yararlanılarak ulaşılması kolaylaşacak.
Bilkent Üniversitesi’nden
Doç. Dr. Pınar Duygulu
