4. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı Gerçekleşti

-A +A

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu ( TÜBİTAK), Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS), Hacettepe Üniversitesi ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) iş birliği ile yürütülen 4. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı (AE2015) sonlandı.

TÜBİTAK Konferans Salonu'nda düzenlenen çalıştayda, kamu kaynaklarıyla desteklenen bilimsel yayın ve verilere dijital arşivler aracılığıyla herkesin ücretsiz olarak erişebilmesini sağlamak ve açık erişim uygulamaları için gereken politika, strateji, mevzuat, standart ve yazılım alt yapılarının tartışılması amaçlandı.

Açılış konuşmasını yapan TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. A. Arif Ergin, Teknolojide yaşanan dijital devrimin hayatımızda pek çok şeyi değiştirdiğini vurgulayarak, dijital teknolojilerin özellikle akademik yayıncılıkta meydana getirdiği değişikliklere dikkat çekti.

Ergin, “Özelde akademik yayıncılık da dijitalleşmeden/sayısallaşmadan etkilenen sektörlerden bir tanesidir. Akademik yayıncılıktaki içerikler akademisyenlerin, çoğunlukla da kamu kaynaklarını kullanarak yaptıkları araştırmalar neticesinde edindikleri yeni bilgilerden oluşan içeriklerdir. Bu içeriğin gerek maliyetler, gerekse süreçler açısından çok daha verimli olarak tamamlanması ve yaygın bir şekilde paylaşılması mümkün olmaktadır. Artık akademik yayıncılık, bilginin yayılmasında önemli bir rol üstlenen bir aktör, hatta bir paydaş olmaktan çıkıp; bilimsel bilginin internet üzerinden yaygın erişimini telif hakları, lisanslar ve abonelik bedelleri ile engellemeye çalışan bir görüntü arz etmektedir” diye konuştu.

Son yıllarda hızla artan bilimsel yayın performansı, bilgiye erişmek için ödenen yüksek abonelik bedelleri ve bilim insanlarının araştırma sonuçlarını duyurma isteği ile buna bağlı kazanımların etkisi tüm dünyada Açık Erişim konusunun öneminin giderek arttığına ve yatırımların boyutunun da doğrudan etkilendiğine dikkat çeken Ergin şu değerlendirmelerde bulundu: “Bilimsel araştırmaların uluslararası standartlar çerçevesinde kayda geçmesi, kullanıcıların bilimsel araştırmalara engelsiz ve ücretsiz erişiminin sağlanması, şeffaflaşma ve engelsiz erişim ile beraber araştırma kalitesinin yükseltilmesi ve araştırma sonuçlarının hızlı ve ekonomik bir biçimde bilim dünyası ile paylaşılması düşünceleri Açık Erişim ve Açık Bilim hareketlerini doğurmuştur. Açık Bilim hareketinin bir boyutu olan Açık Erişim, toplumun tüm kesimlerinin bilimsel çalışmalara katılabilmesine fırsat tanımaktadır. Bu kapsamda (citizen science) Vatandaş Bilimi adı altında yeni bir konsepte adım atmaktayız. Bu konsept, bilimsel araştırmalara temel oluşturacak bilgiye erişimi sağlayacak, ulusal politikalar oluşturarak ve ileri teknolojiyi kullanarak bilimsel bilgiye erişim sorunlarını ortadan kaldıracak, toplumun vergileriyle desteklediği toplumsal bir araç olarak algılanmalıdır” dedi.

Dünyada her yıl yayımlanan makale sayısı 1.9 milyondan fazladır. Yıllık yayımlanan makalelerin açık erişim oranı %15 dir. Türkiye'de ise yılda yaklaşık 25.000 uluslararası makale yayımlanmaktadır. Bu yayınların ortalama %20’si açık erişimli olarak yayımlandığını ifade eden Ergin şöyle devam etti: “TÜBİTAK sağladığı imkanlar ve verdiği hizmetlerle bugüne kadar Açık Erişimin önemli bir destekçisi olmuştur ve olmaya da devam edecektir. TÜBİTAK ULAKBİM Üniversite ve araştırma kurumlarına sağladığı internet alt yapısı ile internet erişiminde; DergiPark ile akademik yayıncılıkta fırsat eşitliğine katkıda bulunmuştur. Açık Erişim konusunda yapılan önemli bir çalışma ve model CERN'deki SCOAP3 girişimidir. Yüksek Enerji Fiziği (YEF) dergilerinde yer alan Yüksek Enerji Fiziği makalelerinin açık erişime açılması amacıyla oluşturulmuş uluslararası bir açık erişim çalışması olan CERN'deki SCOAP3 çalışmalarına TÜBİTAK ULAKBİM 5 Nisan 2014 tarihinden itibaren katılarak, ilgili çalışmaları yürütmektedir.

Bilimsel üretim, sadece bilginin yenilenmesi değil, elde edilen verilerin çeşitli kurumsal ve ulusal yapılar ile uluslararası işbirlikleri çerçevesinde kullanıma uygun hale getirilmesi, uzun vadeli olarak saklanması ve arşivlenmesi de bir zorunluluktur. Bu çerçevede TÜBİTAK Bilimsel Açık Arşivinin kurulması, desteklenen bilimsel araştırma çıktılarının arşivlenmesi ve Türkiye'deki kurumsal akademik arşivlerle birlikte burada TÜBİTAK ULAKBİM tarafından harmanlanması çalışmaları başlatılmıştır. Bu projeyle TÜBİTAK Türkiye’de tercih edilmiş olan Yeşil Yol – Açık Erişim politikasına çok önemli bir destek sağlayacak, ayrıca arşivde yer alan içeriğiyle de çok önemli bir birikimden daha yaygın olarak faydalanılmasını sağlayacaktır. Açık Erişim uzun zamandır Avrupa Birliğinin ve Avrupa Komisyonunun da gündemindedir. Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve Programında pilot olarak sadece belirli konularda getirilen yayınların Açık Erişimli olması gerekliliği Ufuk2020’de tüm desteklenen projeler için zorunlu olmuştur. 7. Çerçeve Programı pilot uygulamaları kapsamında kurulan OpenAIRE portalında Türkiye, ülke olarak 100’ün üzerinde içerik sağlayıcılar arasında sadece TÜBİTAK ULAKBİM’de yürütülen OpenJournalSystem tabanlı DergiPark projesinin 150 binden fazla makalesiyle şu anda 11. sıradadır.”

Ülkemizdeki Açık Erişim çalışmalarını diğer ülkelerdeki  Açık Erişim çalışmaları ile karşılaştırdığımızda politika ve altyapı eksikliğinin en önemli iki başlık olarak karşımıza çıktığını belirten Ergin konuşmasına şöyle devam etti. “TÜBİTAK olarak bu iki eksikliği çözüme ulaştırmak için TÜBİTAK ULAKBİM’de  Ulusal Açık Bilim (Open Science) Komitesi kurulmuş ve çalışmalarına başlamıştır. Komitede TÜBİTAK’ın Uluslararası İşbirliği Dairesinden, Bilim, Teknoloji ve Yenilik Politikaları Dairesinden, ARDEB’den, Hukuk Hizmetleri Başkanlığından ve TÜBİTAK ULAKBİM’den uzmanlar, Türkiye’de bugüne kadar Açık Erişim çalışmalarını yürüten uzmanlarla beraber çalışmakta ve dünyadaki örnek politikaları incelemektedirler. Aynı zamanda TÜBİTAK, komitenin TÜBİTAK mensubu üyeleri 7. Çerçeve Programında yapılan pilot uygulamaya benzer şekilde TÜBİTAK içindeki mevzuatı ve mevcut programları irdeleyerek bir pilot uygulama için en uygun programı belirlemek amacıyla çalışmaktadır” ifadelerini kullandı.

TÜBİTAK olarak öncelikli görevlerinin; akademik ve endüstriyel araştırma geliştirme çalışmalarını, yenilikleri ve bilim insanlarının yurt içi ve yurt dışı akademik faaliyetlerini desteklemek, ülkemizin Bilim ve Teknoloji politikalarını belirlemek, rekabet gücünü arttırmak olduğunu ifade eden Ergin; çalıştayın ve devamında yapılacak tüm çalışmaların ülkemize ve bilim dünyamıza katkı sağlayacağına inandığını söyledi.

Ergin, bu düşüncelerle çalıştay hazırlıklarını yürüten TÜBİTAK ekibi başta olmak üzere, Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS), Hacettepe Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) ile diğer kurum ve kuruluşlara, çalıştaya bildiri sunarak katkı sağlayan değerli konuşmacılara, katılımcılara, saygıdeğer akademisyen, araştırmacı, yayıncı, kütüphaneci tüm konuklara ve emeği geçen herkese teşekkür etti. 

TÜBTAK ev sahipliğinde düzenlenen 4. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı sonucunda bir bildiri yayınlandı.

4. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı Ankara Bildirgesi için tıklayınız.

 

11.11.2015