Türk Bilim İnsanı, TUG Teleskobuyla Ötegezegen Keşfetti

-A +A

Yrd. Doç. Dr. Mesut Yılmaz ve çalışma arkadaşlarının, 10 yıl boyunca, TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi'nde (TUG) bulunan RTT150 (1.5 m ayna çaplı Rus-Türk Teleskobu) ve bu teleskoba bağlı özel bir düzenek (iodine absortion cell - iyot soğurma hücresi) kullanarak aldığı veriler sonucunda, bizden 210 Işık Yılı (1 ışık yılı 9.5 Trilyon km) uzaklıkta bulunan, mutlak parlaklığı (Mv: Yıldızın 32.6 Işık Yılı uzaklıkta bulunduğunda görülen parlaklığı) 2.46 kadir (Astronomide kullanılan parlaklık birimi), görsel parlaklığı (V: Görsel parlaklık, gökyüzüne baktığımızda gözümüz ile algıladığımız parlaklık (yaklaşık). Göz en sönük 6. kadirden yıldızı görebilir, sayı düştükçe parlaklık artar) 6.51 kadir olan, kütlesi 1.25 Güneş kütlesi büyüklüğünde, çapı güneşin yaklaşık 5 katı, yüzey sıcaklığı ise yaklaşık 4860 Kelvin, katalog numarası HD208897 olan K0 tayf türünden dev bir yıldızın çevresinde, bu yıldızdan 1 Astronomi Birimi uzaklıkta (Dünya-Güneş uzaklığı, 150 Milyon km, AB) bulunan ve 353 günde dolanan yaklaşık 450 Dünya kütlesi büyüklüğünde bir ötegezegen keşfettiler.

TUG Müdürü Prof. Dr. Halil Kırbıyık, Dr. Mesut Yılmaz ve çalışma arkadaşlarının kullandığı tekniği şu sözlerle anlattı: “Ana yıldızın çevresinde gezegen dolanırken, gezegen ve gezegenin kütle çekimsel olarak bağlı olduğu ana yıldızın Dikine Hız (DH=RV, Radial Velocity) ölçümlerinin 10 yıllık gözlemi üzerine dayanmaktadır. Gözlenen yıldız sistemi bizden çok uzakta olduğu için sadece teleskoplar ile ana yıldız gözlenebilmektedir. Ancak ana yıldız ve çevresinde bulunan gezegen ortak kütle merkezi etrafında dolanmak zorunda olduklarından, ana yıldızın kendisi de ortak kütle merkezi çevresinde salınım göstermektedir. RTT150 teleskobunun odak düzlemine yerleştirilen ve dünyada sadece birkaç yerde bulunan "iyot soğurma hücresi" düzeneği ile ana yıldızın bu salınımları dikine hız yöntemi ile gözlenmiştir.”

Dr. Mesut Yılmaz ve arkadaşlarının bu önemli bulgusunun, 2007 yılından bu yana TUG’da bulunan RTT150 teleskobu kullanılarak Türk, Japon ve Rus bilim insanlarının ortaklığıyla gerçekleştirilen bir çalışma olduğuna işaret eden Prof. Kırbıyık, “Bu araştırma programı, Okayama Astrofizik Gözlemevi (OAO, Okayama Astrophysicak Observatory) ötegezegen araştırma programının bir parçası ve ortağı olarak başlamıştır. Bu çerçevede 50 adet G ve K tayf türünden dev yıldız seçilmiş ve bunların ayrıntılı gözlemleri hem TUG’da hem de OAO’da sürdürülmüştür. Ağırlıklı olarak TUG’da yapılan bu gözlemler sonucunda ilgili ötegezegen keşfi yapılmıştır” dedi.

Dr. Mesut Yılmaz ve arkadaşlarının bu çalışmasının 114F099 nolu proje ile TÜBİTAK tarafından bütçe anlamında, aynı zamanda da TÜBİTAK TUG tarafından gözlem olanağı sağlanarak desteklendiğini belirten Prof. Kırbıyık, bu keşfin bulgularının Astronomy & Astrophysics’de (https://doi.org/10.1051/0004-6361/201731184) yayınlanarak dünya bilim literatürüne önemli bir katkı sağlandığını ifade etti.

Elde edilen verilerin tümünün değerlendirildiğinde daha başka gezegenlerin de keşfedilmesinin beklendiğini kaydeden Prof. Kırbıyık, “14 Nisan 2016 tarihinde dönemin Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanı Sayın Fikri Işık tarafından Dr. Mesut Yılmaz'a TUG'da 1000 numaralı gözlem projesi başvurusu yapmasından dolayı proje ekibi adına bir plaket verilmiştir. Dr. Mesut Yılmaz halen TUG Akdemik Kurul Üyesi olarak görev yapmaktadır” dedi.

17.08.2017