14
Bülten
ARALIK 2015
T Ü B İ T A K U l u s a l G ö z l e m e v i ’ n d e n İ k i K e ş i f
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde (TUG) konuşlandırılmış
RTT150 teleskobundan yapılan tayf gözlemlerinde bir sü-
pernova kalıntısı içerisinde sıcak bir kaçan yıldız keşfedil-
di. Ayrıca, önceden bilinmeyen 47 tane galaksi kümesinin
tanısı yapıldı. 65 galaksi kümesinin de kırmızıya kaymaları
tayfsal yöntemle ölçüldü. TUG’un keşifleri Dünya’nın saygın
bilimsel dergilerinde yayınlandı ve atıflar almaya başladı.
HD 37424 Numaralı Kaçan Yıldız Keşfedildi
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde (TUG) konuşlandırılmış
RTT150 teleskopundan 9 ve 10 Ağustos 2013 tarihlerinde
yapılan tayf gözlemlerinden, S147 isimli süpernova atığında
yer alan, HD 37424 numaralı, yüksek uzay hızına sahip B0.5
tayf türünde bir anakol yıldızı keşfedildi (resimde sarı yuvar-
lak içinde).
TUG Müdürü Prof. Dr. Halil Kırbıyık, keşif yıldızı ile ilgili
şu bilgileri verdi: “Keşif yıldızın geçmişe götürülen yörünge
izlerinden, 30 bin yıl önceki yerinde PSR J0538+2817 isimli
bir atarca yani pulsar (resimde yeşil çarpı işareti) vardı. Buna
göre, ömrünü süpernova patlamasıyla tamamlayan isimsiz
bir çift yıldızın bileşenlerinden biri şimdi gördüğümüz (rad-
yo frekansında dinlediğimiz ve x-ışınlarında röntgenlediği-
miz) atarca ve diğeri de bu keşif yıldızıdır. Süpernova patla-
masından arta kalan da şu anda gözlediğimiz S147 atığıdır
(resimdeki mavi artı işareti de bu atığın geometrik merkezi-
dir). Gerçekte bir çift sistemken tek yıldız gibi görünüyordu,
30 bin yıl önceki patlamasından sonra çift sistemin iki yıldı-
zını (birisini atarca olarak) artık şimdilerde ayrı ayrı görebili-
yoruz. Bu keşif sayesinde, patlamadan önce çift yıldızda bir
bileşenden diğerine madde taşımış olabileceğini de öğreni-
yoruz. Süpernova atığı 1333 parsek (4345 ışık yılı veya 275
milyon Dünya–Güneş mesafesinde) uzağımızdadır.”
TÜBİTAK TUG’ da yürütülen proje gözlemlerinden elde
edilen kaçan yıldızın keşif çalışması “Discovery of an OB
Runaway Star Inside SNR S147” başlıklı makale ile dünya-
ya duyuruldu. Türkiye’den (ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitele-
rimizden), Almanya ve Amerika’dan başta Baha Dinçel ve
arkadaşlarının bu çalışması çok okunan astronomi ve as-
trofizik dergisi “Monthly Notices of the Royal Astronomical
Society”de Nisan 2015 tarihinde yayımlandı. Keşif makalesi-
nin üzerinden henüz beş ay geçmesine karşın, şimdiden iki
atıf almayı başardı.
Galaksi Kümesi Keşfi
TUG Müdürü Prof. Kırbıyık, Galaksi kümesi keşfi ile ilgili
olarak şu açıklamayı yaptı: “Galaksi kümesi, kütle çekimi sa-
yesinde birbirlerine bağlı 100’den fazla galaksinin oluştur-
duğu kümedir. 10 milyar yıl önce oluştukları sanılmaktadır.
Galaksi kümelerinin evrendeki dağılımı homojen değildir,
kimi bölgelerde sıklık gösterirken kimi bölgelerde seyrek-
tir. Galaksi kümeleri, 10-100 milyon Kelvin sıcaklığında de-
ğişen, yoğunluğu çok düşük (parçacık sayısı cm küp başına
TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nden İki Keşif:
Sıcak Bir Yıldız ve
Galaksi Kümeleri
