EUREKA

                                    (Ayrıntılı Bilgi için www.eureka.org.tr )

1. Eureka Hakkında
2. 1. Eureka Nedir?

Eureka, Avrupa ülkelerindeki sanayi ve araştırma kuruluşlarının dünya pazarlarındaki rekabet gücünü artıracak ileri teknolojilerin, ürünlerin ve hizmetlerin araştırılması ve geliştirilmesini, ülkeler arasında ortak projeler oluşturulmasını ve yürütülmesini teşvik etmek için kurulan bir uluslararası işbirliği platformudur.

Eureka, 1985 yılında Türkiye’nin de içinde bulunduğu 18 Avrupa ülkesi ve AB Komisyonu tarafından kurulmuştur. Zaman içerisinde Eureka ağının etkisinin ve işlevselliğinin artmasıyla Eureka programına üye ülkelerin sayısı, Avrupa dışından ülkelerin de bu ağa katılabilmeleriyle birlikte Kanada, Güney Kore, Güney Afrika ve Singapur gibi ülkelerin katılımlarıyla artarak 47’ye yükselmiştir.

Eureka üyelerinden biri olan Rusya Federasyonu için Ukrayna savaşı sonrasında Eureka Genel Kurulu (GA) tarafından alınan üyeliğin askıya alınması kararını takiben Mart 2023’te Eureka’dan ayrılma talebini Bakan Yardımcılığı üzerinden bildirmiş ve üyelikten ayrılma talebi kabul görmüştür. Rusya Federasyonu artık Eureka üyeleri arasında yer almamaktadır.

 

1. 2. Eureka Fon Mekanizmaları Nelerdir?

Eureka bünyesinde farklı ihtiyaçlara karşılık verecek şekilde farklı fon mekanizmaları bulunmaktadır. En temel üç mekanizma şöyledir:

1. Eureka Network Projeleri
2. Eurostars ve Innowwide (European Partnership on Innovative SMEs)
3. Eureka Kümeleri
4. Eureka’nın Tamamlayıcı Faaliyetleri

şeklinde 3 ayrı destek mekanizması bulunmakta olup bu destek mekanizmalarının herhangi bir tanesi aracılığıyla yapılan proje başvuruları desteklenmeye değer görülmesi halinde ulusal fonlar tarafından desteklenmektedir. Ulusal kurallarla uluslararası işbirliği imkanı tanıyan platformun en önemli özelliklerinden bir tanesi konu güdümü olmayan (bottom-up) çağrılar açmasıdır.

Yalnızca Eurostars programı kapsamında Avrupa Komisyonu tarafından başarı ile tamamlanan projeler için ülkelere proje bütçesinin %25’ine kadar geri ödeme yapılmaktadır.

Sanayi–Sanayi Ar-Ge ve İnovasyon Uluslararası İşbirlikleri için Eureka Programı kapsamında yürütülen projelere ülkemizden KOBİ ve sanayi kuruluşlarının katılımı TÜBİTAK tarafından koordine edilmektedir. Programda uluslararası işbirlikleri oluşturulurken, projeler ulusal kaynaklarla desteklenmektedir. TÜBİTAK, Eureka Network ve kümelere sunulan projeleri TEYDEB 1509 programıyla desteklemektedir. Eurostars projeleri ise 1709 programı kapsamında desteklenmektedir. Eureka projelerine katılan büyük ölçekli firmaların projelerine %60 oranında, KOBİ’lere ise %75 oranında hibe destek sağlanmaktadır.

1. Eureka Network Projeleri

Eureka'nın destek mekanizmalarından bir tanesi olan Eureka Network Projeleri pazara yakın yenilikçi Ar-Ge Projelerinin ulusal kaynaklarla desteklendiği bir uluslararası işbirliği aracıdır. Ülkemizden en az bir kuruluşun Eureka Üyesi 47 ülkenin en az bir tanesinden en az bir ortakla başvuru yapabildiği bir fonlama mekanizmasıdır. Eureka Network Projeleri için herhangi bir konu kısıtlaması bulunmamaktadır. Ayrıca sürekli açık olan başvuru sistemi yoluyla istenilen anda proje başvurusu yapılması mümkündür. Eureka Network Projeleri kapsamında yapılacak başvurular ulusal fon kuruluşları tarafından değerlendirmeye tabi tutularak, bütün taraflarca desteklenmeye değer görülen projeler ulusal fonlarla desteklenmektedir.

2. Eurostars

Eureka'nın destek mekanizmalarından biri olan Eurostars, Avrupa Komisyonu ve Eurostars üye ülkelerinin Avrupa’daki KOBİ’lerin rekabetçiliğinin arttırılması için yürüttükleri KOBİ’lere özel, hızlı ve etkin bir destek programıdır. Eurostars kapsamında herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı yapmaksızın Ar-Ge odaklı faaliyetler yürüten KOBİ’lerin ve büyük ölçekli işletmelerin uluslararası Ar-Ge projeleri desteklenmektedir. Proje başvurular her sene 2 çağrı kesim tarihinde www.eurostars-eureka.eu aracılığı ile doğrudan EUREKA Sekretaryasına yapılmaktadır.

Yenilikçi KOBİ’ler ana ortak (proje koordinatörü) olarak Eurostars projesi başlatabilirler. Ulusal kurallara uygun olarak projelere büyük işletme, üniversite ve araştırma kurumları da dahil edilebilmektedir. 2021-2027 yılları arasında yürütülmesi planlanan Eurostars-3 Programı kapsamında, Kurumumuz TEYDEB 1709 kodlu Yenilik ve Destek Programı kapsamında ülkemizde yerleşik sermaye şirketleri, yükseköğretim kurumları, kamu araştırma merkez ve enstitüleri, eğitim ve araştırma hastaneleri ve 6550 sayılı kanun kapsamındaki araştırma altyapılarını destekleyebilmektedir. Eurostars projeleri aşağıdaki nitelikleri sağlamalıdır:

• Proje ana ortağı, Eurostars üyesi ülkelerden yenilikçi bir KOBİ olmalıdır.
• Proje ana ortağı Avrupa Birliği KOBİ tanımına uymalıdır.
• Proje faaliyetlerinin ve bütçesinin en az %50’si projede yer alan KOBİ veya KOBİler tarafından gerçekleştirilmelidir.
• Herhangi bir ortak veya ülkenin projedeki faaliyetlere ve bütçeye katkısı % 70’i geçmemelidir.
• Proje en fazla 36 ay içinde tamamlanmalıdır.
• Hedeflenen ürün veya süreç proje tamamlandıktan sonra en geç 2 yıl içerisinde pazara sunulmalıdır.

3. Eureka Kümeleri

Avrupa’nın öncü firmaları tarafından uzun dönemli ve stratejik öneme sahip, Avrupa’nın rekabetçiliğine katkı sağlayacak teknolojilerin geliştirilebilmesi için sunulacak projeleri desteklemek üzere oluşturulan girişimlerdir. Hem KOBİ’lerin ve hem de büyük ölçekli firmaların ihtiyaçlarını göz önünde tutan Eureka kümeleri, endüstriyel yenilik ve ekonomik büyüme için birer hızlandırıcı işlevi görmektedir.

Eureka kümeleri kendi teknoloji alanları çerçevesinde yenilikçi, sanayi girişimiyle oluşturulmuş, pazara yakın projeleri desteklemek üzere faaliyet yürütmektedir. Yönetim mekanizmalarında sanayi kuruluşlarının önemli rolü olması sayesinde Eureka Kümeleri bilimsel çalışmaların pazara ulaşabilmesi için önemli birer araçlardır. Bu yapıları sayesinde Eureka Kümeleri, Avrupa çapındaki rekabetçi projelerin ulusal fonlarla buluşmasına aracılık etmektedir.

2021 yılı itibari ile Eureka kümeleri yeniden tasarlanmış yapısı ile faaliyet göstermeye başlamıştır. Kamu otoriteleri ve endüstrinin öncelikli alanlarını konsolide şekilde dikkate alarak oluşturulan çok yıllı plan (MAP) ve yıllık uygulama planına (AOP) dayanarak açılan çağrılar ile ülkelerden gelecek fon taahhüdünün artması hedeflenmiştir. 2022 yılı itibari ile aktif olan 5 küme (ITEA4, Celtic-Next, Xecs, Smart, Eurogia2030) bulunmaktadır.

Küme projelerinde bir veya iki aşaması başvuru süreci işletilmektedir. Birinci ve ikinci aşamada gerçekleştirilen uluslararası değerlendirme sonrasında etiket (label) almaya hak kazanan projeler ulusal başvuru yapmaya davet edilmektedir. Etiket alınmış olması projenin fon alacağı anlamına gelmemektedir. Türkiye, sadece label almayı başarmış olan proje önerileri ulusal başvuruya (1509 Programına başvuru) davet etmektedir.

Türkiye’nin Eureka kümelerinde aktifliği sadece proje başvurularında değil aynı zamanda küme yönetimlerinde yer alan Türk firmaların fazlalığı ile de göze çarpmaktadır. ITEA Kümesinin başkanlığı, Celtic-Next Kümesinin başkan yardımcılığı ve Eurogia2030 kümesinin Genel Müdürlüğü Türk firmaların temsilcileri tarafından yürütülmektedir. Bununla birlikte küme yönetim kurullarında çok sayıda Türk firma görev almaktadır.

 

4. Eureka’nın Tamamlayıcı Faaliyetleri
5. Innowwide

Yenilikçi KOBİ'ler için Avrupa Ortaklığı/Eurostars (The European Partnership on Innovative SMES / Innowwide), Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen, KOBİ’lerin hedef bölgelere özel uluslararası fizibilite projelerinin desteklendiği bir programdır. Innowwide kapsamında herhangi bir teknoloji alanı ve sektör ayrımı bulunmamaktadır.

Fizibilite proje önerilerinin sunulduğu ilk Innowwide çağrısında, proje başına 60.000 Avro hibe verilmiş, çağrı, 5 Eylül 2022 ile 15 Kasım 2022 tarihleri arasında açık kalmıştır.

İlk çağrıda, proje önerileri için hedef bölge/ ülke seçilmesi ve orada yerel bir paydaş ile ortaklık kurulması beklenmiştir. En fazla altı ay sürecek projelerde, KOBİ'lerin yenilikçi projeler veya çözümler için piyasa fizibilite çalışmaları yürütmesi ve seçilen hedef ülkede yerel uzmanlarla çalışması hedeflenmiştir.

Çağrı kapsamında başarılı bulunan fizibilite proje önerilerinin finansmanı Avrupa Birliği tarafından sağlanmıştır. Avrupa Birliği tarafından sağlanacak finansman, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika, Orta Doğu veya Asya-Pasifik'teki bir paydaş ile proje ortaklığı kuran Avrupa Birliği Üye Ülkeleri veya Ufuk Avrupa Asosiye ülkelerindeki KOBİ'ler içindir. Çağrı kapsamında sağlanan finansmandan yalnızca Avrupa Birliği üye ülkeleri veya Ufuk Avrupa Asosiye ülkelerindeki KOBİ'ler yararlanabilse de, seçilen hedef ülkedeki ortaktan altyüklenici olarak hizmet alınabilmektedir. Altyüklenici ortaklar ile proje başvurusu öncesinde bir taahhüt imzalanması gerekmektedir.

Çağrı kapsamında 272 başvuru alınmış ve 251 proje ön incelemeden geçerek bir sonraki değerlendirme aşamasına geçmeye hak kazanmıştır. Türkiye ilk Innowwide çağrısında en çok proje veren ilk 6 ülke arasında yer almış, Türk firmalar toplamda 12 proje başvurusunda bulunmuşlardır. Toplamda 50 projenin kabul edildiği çağrıda (Bunlardan 25'i Afrika'ya yönelik projeler olup diğer 25'i ise diğer bölgelere yönelikti) Türkiye’den gelen 12 projenin 4’ü kabul edilmiştir.

Innowwide İkinci çağrısının Temmuz 2023’te açılması beklenmekte olup, ilk çağrıdakinin aksine, ikinci çağrıda bölge odağı olmaması yönünde mutabık kalınmıştır.

2. Globalstars

Globalstars, Eureka üyesi olmayan üçüncü ülkeler ile işbirliği yapmak amacıyla proje önerilerini desteklemek için üye ülkelerin ilgilerine göre seçilen bir ülke ile bazen tematik odağı olan çağrılar açılmasını sağlayan bir araçtır. Bu araç sayesinde geçmiş yıllarda Brezilya, Singapur, Japonya, Kenya, Tayvan gibi Eureka üyesi olmayan ülkeler ile çağrılar açılmıştır. Üye ülkelerin ilgisini ölçmek üzere yapılan “Küresel İşbirliği Anketi”nin çıktılarına odaklanarak hedef ülkeler belirlenmektedir. Yakın zamanda Brezilya, Hindistan ve Japonya ile bir Globalstars çağrısı açılması gündemdedir. Geçmişte Singapur ile açılan iki Globalstars çağrısı sonrasın ülkesine olan ilgiden memnun kalan Singapur Eureka’ya asosiye üye olmak üzere başvurmuş ve bu üyelik başvuru kabul edilmiştir. Bu anlamda Globalstar aracı Eureka’nın Stratejik Yol Haritası’nda yer alan küresel erişim hedefine katkı sağlayan bir araçtır.

 

3. Investment readiness programme

The Eureka Joint Investment Readiness Programme (JIRP) (2019-2021), 13 Eureka ülkesi işbirliğiyle (Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Litvanya, Hollanda, Norveç, Portekiz, Slovenya, İsveç, İsviçre, İspanya, Birleşik Krallık) oluşturulmuş ve Avrupa Komisyonu tarafından finanse edilen bir girişim olarak kurulmuştur.

Bu girişimin başarıya ulaştığı sonucuna dayanarak Eureka, (artık kendi kimliğine sahip olan) Yatırıma Hazırlık Programı (IRP) tasarlamıştır. Bu pilot uygula 2020-2021 başlangıç döneminde 13 Eureka ülkesi tarafından finanse edilmiştir. Covid-19 pandemisi nedeniyle, ilk plana kıyasla faaliyetlerde önemli bir azalma olmuş ve bu nedenle program kapsamında planlanan bazı faaliyetler gerçekleştirilemediğinden tahsis edilen kaynaktan arta kalan tutar olmuştur. Programın 2022'de bir yıl daha uzatılmasına izin verilmiştir. Kasım 2022'de Spa'da düzenlenen son NPC/HLG toplantısında tartışıldığı ve kararlaştırıldığı üzere, Eureka Yatırım Hazırlık Programı (IRP), Eureka ülkeleri, Yenilikçi KOBİ'ler ve yeni kurulan şirketler için önemli bir katma değer sağlayan Eureka için temel bir stratejik Program haline getirilmesi hedeflenmektedir.

IRP'nin sürekli ve başarılı bir şekilde uygulanması, Yenilikçi KOBİ'ler Avrupa Ortaklığı, Eureka Kümeleri ve Küresel İnovasyon Zirvesi (GIS) gibi diğer Eureka girişimleri ve programları ile sinerji sağlayarak olumlu bir kaldıraç etkisi yaratacağı düşünülmektedir. Bu nedenle, geçmişte program faaliyetlerinin uygulanmasından elde edilen deneyim ve sonuçlara dayanarak ESE, hızlandırma hizmetlerini Avrupa Ortaklığı içindeki ve dışındaki tüm Eureka ülkelerinden yenilikçi start-up'lara ve KOBİ'lere sunmaya başlayacaktır.

Bu nedenle, Yatırıma Hazırlık Programının (IRP) bu yeni aşaması, AB Yenilikçi KOBİ Ortaklığı bünyesindeki 37 ülkeden ve Ortaklık dışındaki diğer Eureka üyelerinden tüm Eureka ülkelerinden şirketler dahil olmak üzere yararlanıcıların coğrafi kapsamını genişletecektir.

Bütçe desteği için AB'ye sunulan talep henüz yanıtlanmamıştır. Olumsuz yanıt alınırsa programdan faydalanmak isteyen ülkeler maliyeti bölüşeceklerdir.

Program, yenilikçi KOBİ'lerin ve startup'ların yatırıma hazır olma durumlarını artırmayı ve büyümelerini desteklemeyi amaçlamaktadır. Program ile hedef ülkelerdeki KOBİ'lere/start-up’lara hızlandırma hizmetleri (finansman sağlanmıyor) verilmektedir.

Programın iki temel faaliyeti vardır. Bunlar;

• Uluslararası misyonlar, KOBİ'lere/yeni girişimlere uluslararası bakış açıları, AB dışı yatırımcılarla uluslararası bağlantılar ve farklı yenilik ekosistemleri ve pazar fırsatları hakkında daha iyi bir anlayış sunmayı amaçlamaktadır.
• Kurumsal faaliyetler, start-up'ların iş için büyük çok uluslu şirketlere nasıl yaklaşacaklarını, potansiyel ortaklıkları ve kurumsal yatırımları nasıl keşfedeceklerini, en iyi uygulamalardan nasıl öğreneceklerini ve belirli zorluklarına çözümler geliştirmek için birlikte nasıl çalışacaklarını daha iyi anlamalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

2. Eureka 2023-24 Türkiye Dönem Başkanlığı

Temel karakteristik özellikleri ile alanında lider bir platform olan Eureka’nın kurucu ve aktif üyelerinden bir tanesi olarak platformun küresel seviyede sağladığı işbirliği imkânlarından önemli düzeyde fayda sağlanmaktadır. 47 üye ülkenin yanı sıra üye olmayan ülkeler ile de işbirliği fırsatı tanıyan destek araçları, endüstrinin ve ülkelerin önceliklerine göre hızlıca pozisyon alınarak şekillendirilebilen esnek çağrı yapıları sayesinde güncel teknolojik konularda hızlı şekilde uluslararası sanayi işbirliği sağlanabilmektedir.

Türkiye 1998-1999 ve 2012-2013 yılları arasında olmak üzere iki dönem Eureka Dönem Başkanlığı görevini yürütmüştür. Eureka Dönem Başkanlığı görevi tam üye statüsündeki ülkelerin gönüllük esasına göre üstlenilen bir görevdir. Türkiye, Eureka’nın en aktif üyelerinden biri olarak 2023-2024 Dönem Başkanlığı için aday olduğunu, üyesi olduğumuz Yürütme Grubu toplantısında üyelere, Dönem Başkanı Portekiz’e ve Eureka Sekretaryası’na 2022 yılının Eylül ayında duyurmuştur. Adaylık isteğimiz üyeler tarafından olumlu karşılanmıştır. 26-28 Kasım 2022’de düzenlenen Genel Kurul/Yüksek Seviyeli Grup (GA/HLG) Toplantısı’nda adaylığımız tüm ağa duyurulmuş ve yapılan oylama sonrasında dönem başkanlığı görevi ülkemize oybirliği ile tevdi edilmiştir.

Dönem başkanlığı görevimizi 1 Temmuz 2023 tarihinde başlamış olup 30 Haziran 2024’e kadar sürecektir. TÜBİTAK koordinasyonunda yürütülecek olan Türkiye’nin Eureka dönem başkanlığı görevi kapsamında; Kasım 2023, Nisan 2024 ve Haziran 2024’te TÜBİTAK ev sahipliğinde üç büyük toplantı ve Eureka üyesi ülkelerden firmaların katılacağı Küresel İnovasyon Zirvesi gerçekleştirilecektir. Sosyal etkinlikler ile desteklenen toplantılar ülkemizin Ar-Ge ve yenilik ekosisteminin tanıtımı konusunda önemli bir avantaj sağlayacaktır.